Traditional weaving
اُرمَک نوعی پارچه دستباف است . و تار آن نخ ابریشم مصنوعی که اصطلاح محلی “مرسریزه” میگویند، تشکیل میداده است و از نخ پنبهای برای پود پارچه استفاده میشده است. تولید این پارچه در حال حاضر در حد محدود و بیشتر توسط زنان عرضه میشود . امروزه ارمک بافی دستی به علت ماشینی شدن منسوجات از رونق افتاده است
ارمک بافی یکی از صنایع دستی ایران است که در گروه نساجی سنتی قرار می‌گیرد. ارمک پارچه دست بافتی است که در استان یزد بافته میشود و معمولاً دارای عرض ۷۵ الی ۹۰ سانتیمتر و طول ۲۵ متر است. پارچه‌های ارمک دارای طرح ساده، پیچازی و راه راه‌است و برای پیراهن و روپوش مدارس از آن استفاده می‌کنند.
ارمک در معنی لغت
( اُ مَ) ( اِ.) نام چند گونه درختچه از تیرة ریش بزها است .
(اُ مَ) [ تر. ] (اِ.) 1 – پارچة پشمینه ، صوف . 2 – کلاه پشمین . 3 – پارچه ای پنبه ای به رنگ خاکستری .م
ارمک بافی، یکی از شاخه‌های نساجی سنتی ایران و رشته‌ی بومی استان یزد است
1-معرفی و پیشینه‌ی ارمک بافی
ارمک بافی، یکی از شاخه‌های نساجی سنتی ایران و رشته‌ی بومی استان یزد است.
واژه‌ی اُرمک از واژه‌ی رُمکَه که رنگ خاکستری در بین شترها است، مشتق شده‌است
اُرمک: پنبهای ستبر و نام لباسی از همین پارچه
محصولات ارمک بافی
2- پارچه‌ی ارمک، از نظر نوع بافت، کاملاً یکدست و یکنواخت بوده و دارای نقوش برجسته نیست. در بافت ارمک، نخ‌ها متناوباً از روی یکدیگر گذر کرده و در اثر پیوستگی نخ‌های تار و پود و درگیری آنها با یکدیگر، پارچه‌ای با مقاومت مطلوب تولید شده‌است؛ زیرا تعداد پیوستگی در نخ‌های این نوع بافت (ساده‌ترین شکل بافت)، بیش از سایر انواع بافت است.
پارچه‌ی ارمک مرغوب دارای ویژگی‌های زیر است
1. تار ارمک از جنس نخ ابریشم مصنوعی (با نام محلی مرسریزه) با نمره‌ی ۳۲ و پود آن نخ پنبهای نمره‌ی ۲ یک‌لا است و منسوج نهایی دارای لطافت و نرمی مطلوب است
2. تمام رنگ‌های به‌کاررفته در رنگرزی الیاف ارمک باید از ثبوت کافی برخوردار باشند رنگ‌های طبیعی دارای مزیت بیشتری نسبت به رنگ‌های شیمیایی است.
3. ارمک باید عاری از عیب‌های ظاهری ذاتی ازقبیل گره‌دارشدن، دورنگی، رگه‌دارشدن، نایکنواختی شدید ردیف‌های بافته‌شده ترکیدگی و بدقوارگی باشد
4. ارمک نباید دارای عیوب ظاهری عارضی ازقبیل پارگی، سوراخ‌شدگی، سوختگی، رنگ‌پس‌دادن، پوسیدگی، آثار رفوگری، ساییدگی، رنگ‌پریدگی، بیدخوردگی و نخ‌کشی باشد.
5. پارچه‌ی دستباف ارمک، معمولاً با پهنای ۷۵ سانتیمتر تا ۹۰ سانتیمتر و درازای ۲۵ متر تولید میشود. این پارچه، در زمان‌های گذشته مصارف گوناگون نداشته و جهت استفاده در لباس محلی یزد بافته می‌شد. ولی طبیعتاً جنبه‌های مصرفی متفرقه ای نیز پیدا نمود
در آخرین سال‌های رونق این رشته نیز، پارچه‌ی ارمک، جهت تولید روپوش دختران دانش‌آموز بافته می‌شد
نقوش، طرح‌ها و رنگ‌بندی محصولات ارمک
در بافت ارمک، از نقشه‌ی خاصی استفاده نمی گردد با این حال می‌توان تولیدات آن را از نظر تفاوت نقوش، به سه گروه ساده، راه‌راه و چهارخانه (پیچازی) تقسیم نمود.
خطوط موازی یا متقاطع ارمک، در درازا به وسیله‌ی تارها و در پهنا به‌وسیله‌ی پودها به‌وجود می‌آید. این خطوط دارای پهناها و رنگ‌های مختلف بوده که تابع نقشه و الگوی خاصی نیست. این چیدمان خطوط که در پهنا و درازای ارمک متقارن است، بیشتر به‌صورت ذهنی و تجربی ایجاد میشود.
به‌دلیل شیوه‌ی بافت، امکان ایجاد نقوش منحنی، گل و گیاه طبیعی و انتزاعی، نقوش با خط‌های شکسته و … در ارمک وجود ندارد. با استناد به گفته‌های برخی از تولیدکنندگان قدیمی، معدودی از افراد اقدام به ایجاد این نقوش به‌صورت سوزن‌دوزی روی ارمک می‌کردند
اجرای چاپ‌های مختلف پارچه با تیک یا قامکار، یا حتی نقاشی با رنگ نیز در این هنر صنعت رایج نیست.همچنین، با توجه به شیوه‌ی بافت ارمک، امکان ایجاد هیچ نوعی از خط‌نوشته در مرحله‌ی بافت وجود ندارد. حتی شیوه‌ی چاپ خطوط نوشتاری بر روی پارچه‌های ارمک رایج نیست. مواد اولیه‌ی ارمک‌بافی
نخ‌های تار (چله) پارچه‌ی ارمک از جنس نوعی ابریشم مصنوعی به نام نخ مرسریزه و با نمره‌ی ۳۲ است. نخ مرسریزه از نظر ظاهری تفاوت به جز درخشندگی با نخ معمولی پنبهای ندارد؛ در حالی‌که ویزگی‌های فیزیکی و شیمیایی آن در اثر مرسریزاسیون دگرگونی‌های زیادی پیدا کرده‌است . عمل مرسریزاسیون با سود ۲۸ درصد تا ۳۲ درجه انجام می‌گیرد. در اثر مرسریزاسیون استحکام پنبه در برابر کشش افزوده شده و قدرت جذب و درخشندگی آن بیشتر میشود.
مرسریزاسیون پنبه در دوحالت انجام میشود: مرسریزاسیون با کشش و مرسریزاسیون بدون کشش. برای مرسریزه‌کردن بیشتر از حالت مرسریزاسیون با کشش استفاده میشود و ویژگی‌هایی که در این حالت پنبه حاصل می‌کند، شامل استقامت بیشتر، استحکام بیشتر، جذب رطوبت بیشتر و جذب رنگ بیشتر است. در مرسریزه‌کردن بدون کشش، تنها جذب رنگ بهتر بوده ولی درخشندگی و ماندگار آن خیلی کم بهبود پیدا می‌کند.
نخ‌های پود ارمک، از جنس پنبه با نمره‌ی ۲ یک‌لا است
برای تهیۀ این پارچه با پهنای ۹۰ سانتیمتر و طول ۲۵ متر، حدود ۵/۳ کیلوگرم نخ لازم است.ابزارهای ارمک‌بافی
دستگاه ارمک‌بافی چهار ورد دارد که به‌صورت جفتی به یکدیگر متصل بوده و عمل بافندگی را شبیه دستگاه دووَردی انجام می‌دهد.
فرآیند تولید محصولات ارمک
هر بافنده می‌تواند به‌طور میانگین، روزانه حدود پنج سانتیمتر پارچه‌ی ارمک تولید کند
کاربرد ارمک
پارچه های ارمک، برای تولید پیراهن، روپوش مدارس و لباس محلی مورد استفاده قرار می گیرند
مراکز بافت ارمک در ایران
پارچه‌ی ارمک در شهر یزد (به‌عنوان تنها مرکز ارمک‌بافی) به‌میزان محدود و اغلب توسط زنان بافته میشود.
ارمک در اشعار فارسی
نظام قاری
دیوان البسه
بملک رخت سقرلاط پادشاه آمد امیر ارمک و صوف مربعش دستور
+++++
آدمی را باید ارمک بر بدن ورنه جل بر پشت خود دارد حمار
+++++
امیران ارمک، سلاطین اطلس گزیده ز سنجاب و ابلق مراکب
+++++++
ارمک و قطنی و عین البقر و رومی‌باف مله‌ی میلک و لالائی بی‌حد و شمار
منابع و مآخذ
پژوهش میدانی
نظام‌الدین قاری، دیوان البسه
– رمضانخانی، صدیقه (۱۳۸۷)، هنر نساجی در شهر یزد، یزد، نشر سبحان نور و پارگاه میراث فرهنگی شهر تاریخی یزدکاربرد
راهای ارتباط با ما
ایمیل : info@nmik.ir
دانشنامه نمیک از تمامی هنردوستان ،اساتید ایران برای پیشرفت ایران عزیزمان در تمامی زمینه ها دعوت به همکاری می نماید شما عزیزان با با دادن نظر و ارسال اطلاعات تکمیلی خود در این زمینه برای پیشرفت کشور عزیزمان در علم و فن آوری میتوانید باعث پیشرفت و تکامل کشور شوید
برای سهولت ارسال نظرات و ارتقاء دانشنامه شما همچنین میتوانید متن و عکسهای خود را در وات ساپ با این شماره :09014465636 ارسال نمایید.
با تشکر تیم نمیک
ادامه...
حشره شناسی و دفع آفات مقدماتی
الگوهای نمد
فسیل جالب ایران